Superlijst Milieu van start in België
21 apr. 2022
Hoe makkelijk maken supermarkten het ons om duurzaam te eten?
Een nieuw vergelijkend onderzoek van Stichting Questionmark met de steun van Rikolto en Test Aankoop, in samenwerking met BOS+, IEW, FoodWIN en Bond Beter Leefmilieu, zoekt een antwoord op die vraag. Superlijst is het eerste onderzoek dat over de jaren en in verschillende landen de prestaties van supermarkten op het vlak van duurzaamheid in kaart brengt. In België gaat het onderzoek rond milieu nu van start met de bekendmaking van de onderzoeksmethode, die geruggesteund is door een raad van wetenschappers. In november volgen de resultaten.
Superlijst Milieu neemt de komende maanden Colruyt, Delhaize, Carrefour, Aldi en Lidl (samen goed voor meer dan 80% marktaandeel) onder de loep. Daarbij wordt nagegaan in hoeverre ze inspanningen leveren om de verkoop van dierlijke eiwitten te verminderen, te kiezen voor producten uit duurzame landbouw, en ontbossing en voedselverspilling tegen te gaan.
Voeding cruciaal in klimaatuitdaging. Supermarkten spelen sleutelrol
Volgens het recentste IPCC-rapport dat begin april verscheen, zijn voedselsystemen verantwoordelijk voor 42% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Bij de huishoudens is voeding goed voor 28% van de ecologische voetafdruk. Dat is meer dan de impact van hun energieverbruik. Bovendien bepalen voedingskeuzes voor 48% tot 70% de impact van gezinnen op het gebruik van land en water.
“Meer dan 80% van wat wij eten komt via de supermarkt op ons bord”, zegt Jelle Goossens van Rikolto. “Daarmee kunnen supermarkten een significante bijdrage leveren aan een milieu- en klimaatvriendelijk voedingspatroon en aan de verduurzaming van de hele voedingsketen.”
Simon November van Test Aankoop: “Met Superlijst willen we inzicht geven in de mate waarin de supermarkten vandaag al hun rol opnemen. Daarnaast zal het onderzoek ook concrete aanbevelingen geven waarmee zowel supermarkten als politici aan de slag kunnen om het beter te doen. Die constructief-kritische insteek is voor ons belangrijk.”
Focus op 3 thema’s
Superlijst Milieu focust zich op 3 grote thema’s met het grootste potentieel om de impact van voeding op onze planeet te verkleinen: duurzame landbouw, eiwitshift en voedselverlies. Voor het vastleggen van die thema’s werd een beroep gedaan op de expertise van partners BOS+, IEW (Inter-Environnement Wallonie), Bond Beter Leefmilieu en FoodWIN.
Corentin Roland van IEW: “Overmatig gebruik van kunstmest en pesticiden verstoren de natuurlijke kringlopen, met negatieve gevolgen voor water, bodem en gezondheid. Superlijst onderzoekt daarom in welke mate supermarkten milieuvriendelijke landbouwpraktijken stimuleren en de keuze voor duurzame producten makkelijker maakt.”
Pieter Van De Sype, beleidsmedewerker van BOS+: “Superlijst gaat ook na of supermarkten actie ondernemen om ontbossing tegen te gaan, met name bij de teelt van soja, palmolie en cacao. Ontbossing door landbouw en veeteelt draagt bij tot de klimaatcrisis en het verlies van biodiversiteit.”
Ook onze vleesconsumptie zorgt voor een grote milieu-impact.
Heleen De Smet van Bond Beter Leefmilieu: “Het gemiddelde Belgische dieet bevat relatief veel dierlijke eiwitten, zoals vlees en kaas, wat in het huidige landbouwsysteem een zware druk legt op de omgeving. Zowel Europees als Vlaams worden acties genomen om ons voedselpatroon meer plantaardig te maken. Superlijst gaat na wat supermarkten doen om de plantaardige keuze makkelijk te maken.”
Tot slot komt ook voedselverlies in het vizier.
Gil Op de Beeck van FoodWIN: “Alleen in Vlaanderen al gaat jaarlijks ongeveer 907.000 ton voedsel verloren. Superlijst gaat daarom na in hoeverre supermarkten een ambitie en een plan hebben om voedselverlies en -verspilling tegen te gaan, zowel in de supermarkt, als bij hun leveranciers en de consument.”
Wetenschappelijk onderbouwde onderzoeksmethode
De onderzoeksmethode van Superlijst Milieu die vandaag wordt voorgesteld, detailleert voor elk thema de maatregelen die supermarkten kunnen nemen en de bijhorende indicatoren die gebruikt worden om de acties van supermarkten te beoordelen.
Stichting Questionmark ontwikkelde de onderzoeksmethode, in samenwerking met een raad van wetenschappers met expertise in landbouw, milieu, duurzaamheid, consumentengedrag en retail. Ook de experts van de supermarkten zelf werden geconsulteerd, al behield Questionmark het laatste woord.
Charlotte Linnebank, directeur Questionmark: “Superlijst is het eerste meerjarig Europees onderzoeksproject dat inzichtelijk maakt wat supermarkten doen om hun klanten te helpen kiezen voor gezond, duurzaam, diervriendelijk en eerlijk.”
Europese samenwerking
Duurzaamheid is een complex onderwerp. Om die reden wordt het Superlijst-onderzoek opgesplitst in verschillende deelonderzoeken. “Vandaag beginnen we aan het onderzoek voor Superlijst Milieu. In de nabije toekomst willen we ook mensenrechten en daarna gezondheid onderzoeken”, zegt Jelle Goossens van Rikolto.
Superlijst werd voor het eerst gelanceerd in 2020 in Nederland. Daar werden de thema’s gezondheid, milieu en dierenwelzijn al onderzocht. Daarnaast zijn inmiddels twee Superlijsten gepubliceerd in Groot-Brittannië en is het onderzoek voor de eerste Superlijst in Zweden gestart.
De onderzoeksmethode is hier beschikbaar. Het onderzoeksrapport met de resultaten van Superlijst Milieu wordt begin november verwacht.
Over de partners
Superlijst Milieu is een onderzoek van Stichting Questionmark en wordt in België tot stand gebracht via een samenwerking van Rikolto, Test Aankoop, BOS+, Bond Beter Leefmilieu (BBL), FoodWIN, écoconso en Inter-Environnement Wallonie (IEW). Zij leverden kennis en expertise bij de ontwikkeling van de onderzoeksmethode en de opzet van het onderzoek. Superlijst wordt mogelijk gemaakt dankzij de financiële steun van Rikolto, Test Aankoop, DGD, de Vlaamse Overheid (departement Omgeving) en EU LIFE.
Rikolto (vroeger Vredeseilanden) is een internationale organisatie die wereldwijd samenwerkingen opzet tussen burgers, boeren, bedrijven, kennisinstellingen en overheden om voedselsystemen eerlijker, transparanter en milieuvriendelijker te maken. Gezonde en duurzame voeding voor iedereen, vandaag en in de toekomst: dat is waar Rikolto voor gaat.
Test Aankoop: De belangen van de consument behartigen, oplossingen zoeken voor hun uitdagingen en hen helpen om hun rechten te laten gelden, dat is waar Test Aankoop voor gaat. Op basis van een brede expertise in verschillende domeinen voert Test Aankoop constructief, kritisch en transparant tests uit op producten en diensten om een duurzame economie vorm te geven.
Stichting Questionmark is een onafhankelijk kennisinstituut dat consumenten, producenten en supermarkten helpt met informatie om verantwoorde keuzes te maken in het kopen en verkopen van voedsel.
BOS+: Meer en beter bos, dat is al 50 jaar onze missie. Die vervullen we door zelf bomen aan te planten. Door ontbossing tegen te gaan. Door mensen warm te maken voor bos. We doen het hier, maar we nemen het ook op voor tropisch bos. Bossen zijn één van de meest efficiënte middelen die we hebben om de klimaatontwrichting tegen te gaan. Bossen zijn bovendien schatkisten van biodiversiteit, een hernieuwbare grondstof, een grote gezondmaker en simpelweg wonderschoon en magnifiek.
IEW: Inter-Environnement Wallonie is de Waalse federatie van milieuverenigingen. Zij vertegenwoordigen 130 verenigingen die lokaal en internationaal werken. Oorspronkelijk was IEW actief op het gebied van ruimtelijke ordening, milieuverontreiniging en landbouw/natuur, maar inmiddels is het actieterrein uitgebreid tot mobiliteit, energie, milieu-gezondheid, voeding en toerisme. IEW volgt kritisch het overheidsbeleid en formuleert concrete voorstellen met vernieuwende oplossingen om een sociale omslag naar een ecologische samenleving te versnellen.
Bond Beter Leefmilieu verenigt natuur- en milieuorganisaties en versterkt de stem van duurzame koplopers in Vlaanderen. Samen initiëren en stimuleren we de transitie naar een samenleving met volledig hernieuwbare, circulaire economie. We maken dit concreet door met burgers, sociale organisaties, ondernemingen en overheden aan haalbare en innovatieve oplossingen te werken. Zo willen we de dag realiseren waarop iedereen in Vlaanderen goed leeft zonder te wegen op het milieu, de natuur en onze gezondheid.
FoodWIN: FoodWIN is een team van food waste experten. Onze missie? Het verminderen van voedselverspilling! Wij houden kostbare centen en grondstoffen vakkundig uit de vuilbak. Daarvoor maken we lokale besturen, grootkeukens en voedingsbedrijven helden in het vermijden van voedselverspilling. FoodWIN coördineert ook de Food Waste Alliance en is een aanspreekpunt voor jouw vragen over voedselverspilling.
Écoconso: Écoconso moedigt gedrags- en consumptiepatronen aan die het milieu en de gezondheid respecteren. Écoconso verstrekt concrete, toegankelijke en geloofwaardige informatie over de voordelen en mogelijkheden van milieuvriendelijk consumeren. Écoconso bevordert ecologisch consumptiegedrag bij individuen en ijvert voor structurele veranderingen in de samenleving die eco-consumptie bevorderen.
Superlijst wordt mogelijk gemaakt dankzij de financiële steun van Rikolto, Test Aankoop, de Vlaamse Overheid (departement Omgeving) en EU LIFE.
Contacts:
- Rikolto: Jelle Goossens, 0485 08 29 60
- BOS+: Pieter Van de Sype, 0496 75 81 47
- Test Aankoop: Julie Frère, 0495 52 82 35
- Bond Beter Leefmilieu: Heleen De Smet, 0489 39 62 90
- IEW: Corentin Roland, 0472 73 53 56
- FoodWIN: Gil Op de Beeck, 0478 22 53 03
- Stichting Questionmark (voor vragen over de onderzoeksmethode, datacollectie en -verwerking): Deborah Winkel: +31 6 - 41 06 77 01 - Gustaaf Haan: M. +31 6 - 26 63 61 74
De raad van wetenschappers bestaat uit volgende leden:
- Erik Mathijs (Faculty bio-science engineering, KU Leuven): 0476/85 74 48
- Philippe Baret (Faculty of bio-science engineering, University of Louvain): 0493/24 88 14
- Sybille Mertens (Management school of University of Liège)
- Valerie Swaen (Louvain School of Management, University of Louvain)
- Hendrik Slabbinck (Faculty of economics and business administration, University of Ghent)
Overige Superlijsten
Na Superlijst Gezondheid in oktober 2020, werden Superlijst Groen (mei 2021), Superlijst Dierenwelzijn (december 2021), Superlist UK Health (december 2021) en Superlist UK Environment (maart 2022) gepubliceerd.
