Duurzame kip
30 apr. 2019
Kip in de supermarkt: zo kies je bewust voor duurzaam
Kip is in Nederland sinds jaar en dag een populair stukje vlees en ook eieren staan bij de meeste mensen regelmatig op het menu. De meeste van deze kippen komen van Nederlandse boerderijen, die veelal streven naar maximale productie van vlees of eieren. In Nederland worden vier typen productiekip gehouden:
- Leghennen: voor de productie van eieren en uiteindelijk een soepkip;
- Leghaantjes: de broertjes van de leghennen;
- Vleeskuikens, haantjes: gefokt voor het vlees;
- Vleeskuikens, hennetjes: gefokt voor het vlees
Dit dossier gaat alleen over kip gefokt voor het vlees. Hierbij is vooral aandacht nodig voor de druk op het milieu en dierenwelzijn. Voor meer informatie over legkippen kun je het dossier over eieren raadplegen.
Achtergrond van de vleeskip
Eeuwenlang hielden mensen kippen voor hun eieren en vlees voor eigen gebruik en voor kleinschalige verkoop. In het begin van de vorige eeuw begon de schaalvergroting in de kippenhouderij en daarmee ook de export van eieren. Na de Tweede Wereldoorlog nam de hoeveelheid gehouden kippen én de productiviteit per kip enorm toe. Door doelbewuste rassenselectie ontstonden er rassen gespecialiseerd in eiproductie en rassen gespecialiseerd in vleesaanzet.
Deze specialisatie in leghennen en vleeskuikens is sinds de jaren vijftig een wereldwijd fenomeen, omdat kippenrassen op vlees in kortere tijd veel zwaarder worden dan de haantjes van het legras. Sinds de techniek om direct het geslacht van een kuiken te kunnen herkennen, worden die ‘leghaantjes’ op hun eerste dag gedood en gebruikt voor bijvoorbeeld voer in dierentuinen. Elders in de wereld is het overigens nog steeds ‘gewoon’ om leghaantjes te eten, zoals in Italië en Indonesië.
Dierenwelzijn in de kippenindustrie
Vleeskuikens leven gemiddeld 5 tot 11 weken; van nature kunnen kippen 7 tot 9 jaar worden. Door hun snelle groei en hoge gewicht krijgen vleeskuikens vaak gezondheids- en welzijnsproblemen. Onderwerpen waar producenten voor een goede dierenwelzijnsaanpak naar moeten kijken, zijn o.a. een goede leefruimte waarin kippen natuurlijk gedrag kunnen vertonen met een goede luchtkwaliteit en voldoende toegang tot water en voer. Daarnaast moet er aandacht zijn voor de omstandigheden tijdens transport en gekozen worden voor een ‘diervriendelijke’ slachtprocedure.
Voor zowel de dieren als voor de volksgezondheid is het belangrijk dat het bedrijf beleid heeft op verantwoord antibiotica gebruik .
Milieu aandachtsgebieden in de kippenindustrie
Een belangrijk aandachtsgebied in de vee-industrie is de herkomst van veevoer. Bij het inkopen van soja voor kippenvoer moet gelet worden op het voorkomen van ontbossing en bodemerosie in landen van herkomst, zoals in Zuid Amerika. Ook het verminderen van het gebruik van kunstmest, verlagen van de CO2-uitstoot en het voorkomen van watervervuiling zijn aandachtspunten bij het voer.
Op de boerderij is aandacht nodig voor vervuiling van lucht en grondwater door kippenmest. Energiebesparing is relevant in de gehele keten bij het fokken, verwerken en vervoeren van vlees.
In het algemeen is kippenvlees klimaatvriendelijker dan varkens- en rundvlees. Van alle soorten vlees belast kip kortom het milieu het minst. Wel belast kip het milieu meer dan plantaardige eiwitbronnen, zoals peulvruchten.
Mensenrechten in de kippenindustrie
Voor mensen die werken in de kippenindustrie is aandacht nodig voor veilige werkomstandigheden, zoals het werken met veilige machines en bescherming tegen stof en chemische stoffen. In Nederland zijn minder risico’s op problemen met mensenrechten dan in sommige andere landen met intensieve kippenhouderijen.
Waar kun je op letten bij het kopen van kip
Op EU-niveau zijn er in totaal zes ‘officiële’ productiesystemen en benamingen voor vleeskuikens:
- Regulier;
- Scharrel binnengehouden;
- Scharrel met uitloop;
- Boerenscharrel met uitloop / Hoeve met uitloop;
- Boerenscharrel met vrije uitloop / Hoeve met vrije uitloop;
- Biologisch.
Als deze namen op de verpakking staan, moeten ze aan strikt omschreven voorwaarden voldoen, die bovendien gecontroleerd worden in elke schakel in de keten, van boer tot en met de verpakking in de winkel. De productiesystemen voor vleeskuikens verschillen in verplichte leefruimte per kip, hebben van daglicht en of ze naar buiten kunnen. Biologische vleeskuikens hebben de meeste ruimte, binnen en buiten, Boerenscharrelkippen worden in Nederland nauwelijks gehouden, maar wel geïmporteerd.
Er zijn verschillende keurmerken waar je in de supermarkt op kunt letten bij het kopen van kip. Topkeurmerken die zich inzetten voor maatregelen in de kipketen op het gebied van milieu en dierenwelzijn zijn Biologisch, EKO en Demeter. Het Beter Leven Keurmerk 2- en 3-sterren kijken naar dierenwelzijn.
Weetjes over de kip en de industrie
- De kippen die we als landbouwhuisdier kennen, stammen af van het bankivahoen, een bosvogel die nu nog steeds in Azië in het wild leeft.
- Ze leggen hun eieren graag op een beschut plekje, slapen bij voorkeur op een hoger gelegen tak, scharrelen graag hun eten bij elkaar en durven alleen buiten te komen als er beschutting is tegen roofvogels, bijvoorbeeld in de vorm van bomen.
- Kippen kennen een dagindeling. ‘s Morgens poetsen ze hun veren en leggen ze een ei. Stofbaden en zonnebaden doen ze vooral midden op de dag. Naar buiten gaan doen ze massaal aan het eind van de dag, als de zon onder gaat. Scharrelgedrag zie je vooral ‘s middags.
- Onderzoek uitwijst dat kippen die buiten komen, minder gestrest zijn
- ‘Plofkip’ is een term bedacht door voedseljournalist Wouter Klootwijk, om het snelle tempo waarin de vleeskuikens groeien aan te duiden: in ongeveer vijf weken van kuikentje van 40 gram, naar een kip van 2,3 kilo.
Bronvermelding
Questionmark werkt met de methode van The Sustainability Consortium om de risico’s voor duurzaamheid in productgroepen, zoals kippenvlees te bepalen. De aandachtsgebieden die worden toegelicht op deze pagina zijn gebaseerd op TSC insights broiler chickens. Daarnaast is dit aangevuld met informatie van Milieu Centraal en Smaakacademieachterhoek.nl om de aandachtsgebieden in een Nederlandse context te plaatsen.
