Specerijen: zo kies je bewust voor duurzaam
17 jan. 2019
Specerijen zijn de stoffen die smaak, kleur en geur geven aan maaltijden. Voorbeelden van specerijen zijn peper, paprikapoeder, kruidnagel en vanille. Het zijn de gedroogde delen van planten en kunnen afkomstig zijn van de wortel, vruchten, bloemen of schors van een gewas. Ze komen uit landen met een voornamelijk tropisch klimaat. Specerijen komen uit allerlei verschillende gebieden, wat de sector complex maakt. De productie van specerijen kan druk leggen op het milieu in de tropische gebieden waar ze vandaan komen en de arbeiders op de plantages. Voor duurzame specerijen is het daarom belangrijk om rekening te houden met aandachtsgebieden binnen de thema’s milieu en mensenrechten. Per specerij kan het verschillen wat de aandachtspunten zijn. Hieronder zijn de belangrijkste te vinden.
Energie en water
De productie van specerijen kan een negatieve impact hebben op het milieu. Belangrijke oorzaken hiervan zijn het energie- en watergebruik. Bij het verbouwen van de gewassen voor specerijen wordt vaak veel energie gebruikt, bijvoorbeeld door het inzetten van machines bij het oogsten en verwerken van de gewassen. Wanneer hiervoor fossiele brandstoffen worden gebruikt, draagt dit bij aan klimaatverandering door de uitstoot van broeikasgassen. Ook de productie en het gebruik van mest dragen bij aan deze uitstoot. Een ander belangrijk milieuaspect is de impact op waterbronnen. Een hoog watergebruik door irrigatie kan druk zetten op de zoetwatervoorraden, wat problematisch is in gebieden met waterschaarste.
Biodiversiteit en bestrijdingsmiddelen
Naast een hoog gebruik van energie en water, kunnen bestrijdingsmiddelen ook een aandachtspunt zijn in de specerijen keten en een bedreiging vormen voor de biodiversiteit. Bij onjuist gebruik zijn bestrijdingsmiddelen een bron van vervuiling: ze kunnen terechtkomen in het water, maar ook in andere ecosystemen rond de productie van de gewassen zoals omliggende natuurgebieden. Hiernaast kunnen bijenpopulaties onder druk komen te staan bij de teelt van specerijen. Niet alleen door gebruik van bestrijdingsmiddelen, maar ook door het verlies van woongebied en geschikte broedplaatsen die soms plaats moeten maken voor de plantages.
Kleinschalige boeren en werknemersrechten
De specerijensector kent grote aantallen kleine boeren waarbij de productie hoofdzakelijk plaatsvindt in landen in tropische gebieden. In deze landen is het risico op de schending van mensenrechten bij de productie van specerijen groot. Denk bijvoorbeeld aan het risico op gedwongen arbeid. Hierbij kan er sprake zijn van mensenhandel, lonen die niet worden betaald en het beperken van werknemers in hun vrijheid door identiteitsbewijzen in te houden en ze op de werkplaats te houden. Als lonen wel betaald worden, zijn salarissen vaak te laag en zijn er soms andere vormen van discriminatie. Daarnaast hebben kleine boeren niet altijd toegang hebben tot de informatie, technologie en middelen, die ze nodig hebben om op een duurzame manier genoeg opbrengsten te halen.
Gezondheid en gemeenschappen
Binnen het thema mensenrechten is niet alleen de impact voor boeren van belang, maar ook de rechten van de gemeenschappen rondom de productie. Dit heeft onder andere te maken met het inzetten van bestrijdingsmiddelen. Op plantages kan dit onveilig zijn voor de werkers door het ontbreken van goede bescherming, maar het kan ook een breder risico vormen. Bij onjuist gebruik kunnen bestrijdingsmiddelen, via de bodem en het water, gevolgen hebben voor de de gezondheid van omliggende gemeenschappen.
Een ander aandachtspunt in gemeenschappen in de specerijensector zijn de landrechten. Bij het aanleggen van nieuwe plantages voor de productie van specerijen door bedrijven, wordt niet altijd rekening gehouden met de traditionele rechten tot het land van lokale gemeenschappen. Deze kunnen hier de toegang tot hun eigen land verliezen.
Waar kun je nog meer op letten?
De specerijen sector is complex doordat het om veel verschillende specerijen uit verschillende tropische gebieden gaat. Om maatregelen te kunnen nemen op het gebied van milieu en mensenrechten in de landen waar de specerijen geproduceerd worden, is het allereerst belangrijk dat merken de productieketen goed in kaart hebben gebracht.
Ook de verpakkingen van de specerijen kunnen een aandachtspunt zijn, waarbij het belangrijk is om overmatig gebruik van verpakkingen te voorkomen. Verpakkingen kunnen een hoge milieu-impact hebben door het energiegebruik en de materialen.
Tot slot kun je letten op keurmerken die op de verpakkingen van specerijen staan. Topkeurmerken die zich inzetten voor maatregelen voor duurzame specerijen op het gebied van milieu zijn bijvoorbeeld Rainforest Alliance en het Europees biologisch keurmerk. Rainforest Alliance zet zich daarnaast ook in voor maatregelen op het gebied van mensenrechten.
Bronvermelding
Questionmark werkt met de methode van The Sustainability Consortium om de risico’s voor duurzaamheid in productgroepen te bepalen. De aandachtsgebieden die worden toegelicht op deze pagina zijn gebaseerd op drie productgroepen met vergelijkbare aandachtspunten: plantaardige producten, tropisch fruit en plantaardige olie. Daarnaast is dit aangevuld met informatie van het Voedingscentrum om de aandachtsgebieden in een Nederlandse context te plaatsen.
