Duurzame zuivel in de supermarkt
27 mrt. 2019
Zuivel in de supermarkt: zo kies je bewust voor duurzaam
De supermarkt kent veel verschillende soorten zuivel zoals melk, boter, yoghurt, kaas of ijs. Deze soorten zuivel bevatten uiteenlopende keurmerken. Hierdoor is het niet altijd eenvoudig om een bewuste en duurzame keuze te maken. In dit dossier vertellen we je wat de belangrijkste risico’s zijn op duurzaamheid en waar je in de supermarkt op kunt letten bij de aankoop van zuivel.
Weetjes over de zuivelsector
- De productie van zuivel vindt veelal plaats in intensieve veehouderij systemen waarbij koeien zeer grote hoeveelheden melk per dag produceren.
- De industrie drukt hoeveelheden melk altijd uit in kg en niet in liter, omdat belangrijke componenten van melk zoals vetten en eiwitten zwaarder zijn dan water.
- De sector kenmerkt zich ook door de grote aantallen kleine boeren, vaak familiebedrijven.
- Wat minder bekend is, is dat voor duurzame zuivel naast thema’s dierenwelzijn en milieu, ook binnen het thema mensenrechten een aantal aandachtspunten kunnen spelen.
Dierenwelzijn in de zuivelsector
Bij de productie van zuivel is dierenwelzijn een belangrijk thema. Aandachtspunten zijn onder andere leefruimte, diergezondheid en het antibioticagebruik.
Er bestaan verschillende programma’s die het dierenwelzijn op veehouderijen ten goede komt. Deze programma’s zorgen dat de dieren zo min mogelijk stress ervaren door het vermijden van pijnlijke ingrepen zoals onthoornen. Andere belangrijke thema’s zijn voldoende leefruimte, goede voeding en gezondheid. Bij gezondheid wordt o.a. gekeken naar de uiergezondheid; als het zogenaamde 'celgetal' verhoogd is, kan dit wijzen op een ontsteking. Het gebruik van antibiotica is toegestaan, indien de dieren ziek zijn en gebruik bijdraagt aan hun gezondheid. Preventie en veelvuldig gebruik van antibiotica moet worden vermeden om antibioticaresistentie te voorkomen.
Milieu: Energie en vervuiling
De productie van zuivel heeft grote impact op het milieu. Energiegebruik en vervuiling zijn de belangrijkste aandachtsgebieden..
Bij de productie van zuivel, zowel in de veehouderij als bij de verwerking, is veel energie en elektriciteit nodig. Denk hierbij aan de melkmachines, zuivel opslag en het transport alsook de verwerking tot eindproduct. Dit draagt bij aan klimaatverandering door de uitstoot van broeikasgassen. Ook het vee zelf stoot broeikasgassen uit bij het verteren van hun voer en het produceren van mest. Een ander belangrijk aandachtspunt is de geproduceerde mest in de veehouderijen. Mest veroorzaakt zowel lucht- als watervervuiling. Het is daarom belangrijk dat veehouders de impact van mest op het milieu zoveel mogelijk beperken.
Milieu: Veevoer en klimaat
Niet alleen de veehouderijen leggen druk op het milieu, ook de productie van het veevoer kan een grote impact hebben. Dit heeft te maken met eventuele ontbossing, het gebruik van meststoffen en het energie- en watergebruik.
Voor de productie van soja, wat veel gebruikt wordt voor krachtvoer van vee, worden vaak tropische bossen gekapt. Ontbossing draagt bij aan klimaatverandering door de verhoogde uitstoot van broeikasgassen. Bomen slaan koolstof op en, in het geval van ontbossing, komt deze vrij in de atmosfeer. Daarnaast komen er ook broeikasgassen vrij bij het gebruik van meststoffen en bij energiegebruik voor het verbouwen van de gewassen. Daarbij komt, dat er veel water kan worden gebruikt bij de productie van veevoer. Dit kan bijdragen aan de uitputting van zoetwaterbronnen, wat problematisch is in gebieden met waterschaarste.
Milieu: Biodiversiteit
De hierboven beschreven ontbossing levert ook onherstelbare schade op aan biodiversiteit doordat unieke (tropische) planten- en diersoorten verloren gaan. In Nederland zet de huidige intensieve landbouw de lokale biodiversiteit onder druk, onder andere door intensieve grondbewerking, het gebruik van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. In de afgelopen halve eeuw zijn eerst de meeste wilde plantensoorten nagenoeg verdwenen en daarna broedvogels als kemphaan, watersnip en grauwe gors, grutto en patrijs. Ook de stand van veel insecten, zoals vlinders en bijen heeft extra aandacht nodig.
Mensenrechten in de zuivelsector
De zuivelsector kent veel kleine boeren, vaak familiebedrijven, die soms gebruik maken van tijdelijke krachten. De gezondheid en veiligheid van de werknemers verdient dan extra aandacht. Dit heeft onder andere te maken met het intensieve lichamelijk werk, de omgang met landbouwmachines en het contact met dieren. Om ervoor te zorgen dat deze werkzaamheden niet ten koste gaan van de veiligheid en gezondheid van medewerkers, is het belangrijk dat er controles en trainingen zijn.
Topkeurmerken en logo’s in het zuivelschap
Met zo’n 17,5 duizend melkveebedrijven in Nederland, wordt veel van onze zuivel hier geproduceerd en liggen de supermarktschappen vol met verschillende zuivelproducten. Ook zijn er verschillende keurmerken waar je bij de aankoop van zuivel in de supermarkt op kunt letten.
Topkeurmerken die zich inzetten voor maatregelen in de zuivelketen op het gebied van dierenwelzijn en milieu zijn:
Het Beter Leven Keurmerk - 3 sterren; zet zich met name in voor maatregelen op het gebied van dierenwelzijn.
Veel Nederlandse melk heeft het logo ‘Weidezuivel’. Dit is ook een keurmerk van de stichting Weidegang, maar wordt niet als topkeurmerk gezien door Milieu Centraal. Dit komt omdat het alleen maar iets zegt over of de koeien ten minste 120 dagen per jaar buiten in een weiland staan. Aan andere thema’s op het gebied van dierenwelzijn, milieu en mensenrechten wordt geen aandacht besteed.
Bronnen
Questionmark werkt met de methode van The Sustainability Consortium om de risico’s voor duurzaamheid in productgroepen te bepalen. De aandachtsgebieden die worden toegelicht op deze pagina zijn gebaseerd op het TSC zuivel document. Daarnaast is dit aangevuld met informatie van de Nederlandse Zuivel Organisatie en Milieu Centraal om de aandachtsgebieden in een Nederlandse context te plaatsen.
